Wat is het

Compassie komt van com = gezamenlijk en patī = lijden. Compassie gaat dus over het moeilijke en met name daar waar we lijden. Maar er hoort nog een aspect bij: die van verbondenheid, gezamenlijkheid.
Naast compassie voor de ander kunnen we ook compassie voor onszelf hebben. Zelfcompassie gaat over het zich openstellen voor eigen lijden en bevat drie componenten: vriendelijkheid, verbondenheid en mindfulness.

De wens tot verlichting

Maar daarmee zijn we er nog niet. Compassie is aanwezig zijn bij het lijden… met de wens dit te verlichten.
Deze component is cruciaal. Dit maakt dat compassie zich onderscheidt van simpelweg empathie of mede-lijden: het voelen van het lijden.
We oefenen zelfcompassie dus niet primair om ons beter te voelen, maar omdat we ons slecht voelen. We willen onszelf geven wat we nodig hebben, omdat we het moeilijk hebben, en dit zo te verzachten, niet om dat moeilijke weg te maken. Een belangrijk verschil.

Compassie in werking zetten

Alles goed en wel maar hoe dóé je dat nou, zelfcompassie beoefenen? Hiervoor komt Kristin Neff te hulp met een functionele definitie. Volgens haar beoefenen we zelfcompassie als bij het omgaan met pijn en lijden drie componenten samen gaan: vriendelijkheid, het besef dat ons lijden deel uitmaakt van een grotere menselijke ervaring, en mindfulness. Hieronder zullen we ze kort bespreken.

Vriendelijkheid

Vriendelijkheid is de basisbeweging van compassie. Er welt vriendelijkheid en zachtmoedigheid op, omdat er pijn en hardheid is. Als een tegengif, een balsem op de wonde. We weten dat we het moeilijke hier niet mee kunnen wegnemen, maar wel verzachten. Het is de natuurlijke neiging die bij een ouder opkomt als het een ziek kind opneemt: de ouder weet dat de koorts niet weggaat door de koestering, maar hoopt wel dat het kind zich iets beter voelt. Tegenover vriendelijkheid staat dus scherpte of (zelf-)kritiek.

Gedeelde menselijkheid

Meestal komt met pijn en lijden direct het gevoel van anders-zijn mee, en daarmee het gevoel van isolement. Dit is extra pijnlijk als we het toch al moeilijk hebben. Onszelf eraan te herinneren dat iedereen lijden kent en talloze mensen de vorm van lijden die wij thans ervaren, biedt enorme verlichting. Tenslotte gaat het er om te erkennen dat we allemaal onvolmaakte, breekbare mensen zijn, zegt Kristin Neff.

Tegenover gedeelde menselijkheid staat afgescheiden zijn.

Mindfulness

Mindfulness is het vermogen om de dingen te zien zoals ze zijn, zonder ons te verliezen in een (levens-)verhaal hierover, of onze opmerkzaamheid te verliezen door er mee samen te vallen. Tegenover mindfulness staat over-identificatie.