Het is ongemeen vreemd om als samenleving zo massaal tot stilstand te zijn gebracht, zeker nu we weten dat het nog tot juni gaat duren.
Zelf voel ik de hele tijd ongemak en onrust in mijn lichaam. Stress die eruit moet net als aan het begin van een vakantie. Je wílt helemaal niet tot stilstand komen, zeggen lijf en leden. Bij het begin van de vakantie weet ik dan dat een paar dagen duurt en is er het perspectief van de rust en ontspanning die erop volgt. Nu is dat er niet en worstel ik met de situatie: wel of niet even naar het park? Mijn impulsen en verlangens volgen of toch maar het advies tot stringente sociale onthouding blijven volgen, hoe ongemakkelijk dat ook voelt?
Ongemeen ongewoon
Ik heb het gevoel dat we de eerste schok een beetje voorbij zijn. Nu begint langzamerhand de ernst van de situatie door te dringen en komen de vragen. Hoe erg zal het hier worden? Net als in Italië? Of gloort er hoop aan de horizon, zoals in China? Hoeveel leed zullen we nog te verwerken krijgen, hoeveel slachtoffers te betreuren? Houden de zorgverleners, de voedselvoorzieners en de schoonmakers het vol?
Ook de wijdere gevolgen worden voelbaar: inkomens vallen weg, de economie zakt in elkaar, scholen blijven nog dicht en plaatsen waar we normaal samenkomen zijn gesloten. Hoe moet dat verder als het ergste voorbij is?
En daar zitten we dan, alleen of met partner en kinderen, thuis. Familie, vrienden en collega’s van het werk op afstand. Hoe houden we onze sociale contacten, de zuurstof van ons bestaan, op peil, ook al biedt online enig soelaas? We zijn grotendeels overgeleverd aan de stemmingswisselingen, de zorgen en angsten van onze eigen geest. Een ongemeen ongewone situatie.
Helderheid van geest vereist
De ongewoonheid van dit alles maakt het enorm belangrijk een mindfulle respons te geven op wat er op ons afkomt en daarvoor is helderheid van geest nodig, en kunnen doorzien hoe ons handelen soms wordt gedreven door onze emoties en stemmingen.
Dat begint al met het simpele feit dat als we echt rekening met elkaar willen houden, we ons bewust móeten zijn van onze automatische reacties en in hoog tempo nieuw gedrag moeten aanleren. Tenminste 1,5 meter afstand houden tot elkaar. Mindful met elkaar omgaan is de beste hygiënemaatregel om de toestand te verbeteren.
Regelmatig verzuchten mensen of het wel zin heeft om nu mindfulness te beoefenen. Waarom zou je in een noodsituatie tijd besteden aan je ademhaling? Heeft dat wel zin? En de stemmingswisselingen in de geest observeren lijkt van beperkte waarde. En dingen met aandacht doen? Geen tijd voor! We moeten oplossingen vinden!
Het tegendeel is waar, denk ik. Nu we noodgedwongen op een andere manier met elkaar moeten communiceren – van huis uit en op afstand – zou de heldere geest van mindfulness weleens een essentiële bijdrage kunnen zijn een effectieve oplossing van de crisis.
Superbesmettelijk
Want alles wat we doen en zeggen, en de houding en gevoelstoon die we daar in leggen, heeft effect op anderen. De toon van onze communicatie is superbesmettelijk. Als ik met mijn kinderen of kleinkinderen of met vrienden telefoneer of videobel, en in mijn achterhoofd spelen angsten en zorgen, dan speelt dat door. Als ik me laat meeslepen door de ongeruste toon van de 24/7 nieuwsstroom, dan horen zij dat ook en breng ik dat op ze over.
Dat wil niet zeggen dat we angsten en zorgen moeten verbergen of ontkennen. Integendeel, als we ze op een bewuste manier erkennen ontstaat er ruimte. Dan kunnen we ze ook delen met een gevoel van ruimte. Dan neemt de besmettelijkheid af. Dan slepen we anderen niet mee.
De kracht van mindfulnessbeoefening is dat het ons helpt het karakter van onze gevoelens, emoties en gedachten te doorzien door ze kalm te observeren. En zo schept de beoefening een open ruimte om weloverwogen anderen te helpen perspectief te blijven zien in deze tijd, ook als er sprake is van zorgen en verdriet, van onmacht en moedeloosheid.
Met mindful communiceren bouwen we mentale groepsimmuniteit op. Het is ook besmettelijk, net als het virus. Maar dan juist met positieve effecten. En dan kunnen we met een heldere geest en een open hart de onzekere maanden tegemoet treden.
Auteur: Wibo Koole, directeur van het Centrum voor Mindfulness
Amsterdam, 24 maart 2020
Wibo sprak tijdens de online meditatie van CVM ONLINE op 22 maart over dit onderwerp: