Je bent niet zomaar bij dit artikel terechtgekomen. Je hebt waarschijnlijk interesse in mindfulness. Of je hebt al een mindfulnesstraining gevolgd. Dan heb je vast ook al nagedacht over de vraag: na de training, hoe ga ik dan zelf verder met mindfulness? Want het onderhouden van mindfulness vraagt oefening. Wanneer je al een training hebt gevolgd, dan weet je uit eigen ervaring dat mindfulness een vaardigheid is die je alleen met oefenen goed blijft beheersen.
Spoor jezelf aan
“Don’t hesitate, meditate,” zegt compassietrainer en vipassanaleraar Frits Koster. En in het dagelijks leven zit daar het probleem, er is zovéél aanleiding tot ‘hesitate’! Denk alleen al aan je agenda, je behoefte aan productiviteit, je moeheid (je moet al zoveel) en je sloomheid (van de bank komen!).
Met oefenen is het altijd hetzelfde. Of je nu muziek leert, of een taal, of een sport beoefent: oefenen is nodig om er goed in te blijven. Maar je zetten tot oefenen levert ook vaak een innerlijk gevecht op. En dat laatste geldt vooral voor meditatie. Meditatie levert niet altijd direct een goed gevoel op. Het kost tijd, terwijl het soms niets op lijkt te leveren – en niemand merkt het als je overslaat.
Mindfulness is hersengymnastiek
Hoe lastig en vluchtig meditatie vaak ook lijkt, vlak onder die oppervlakte gebeurt veel. Neurowetenschappers hebben aangetoond dat mindfulnessmeditatie de hersenen verandert. Zo wordt onze ingebouwde gevarensensor (amygdala) tot rust gebracht en worden hersendelen versterkt die te maken hebben met overzicht houden en bewust reageren. Met andere woorden: door meditatie trainen we de hersenen om beter in balans te blijven. Dat is op de monitor tijdens een hersenscan te zien.
Net als bij het trainen van spieren is er bij meditatie dus een rechtstreeks verband tussen oefening en effect. Jon Kabat-Zinn had gelijk toen hij zei: “Oefenen hoef je niet leuk te vinden. Als je het maar doet.”
Onderbreek de sleur
Formele oefeningen doen is ook belangrijk omdat het ons herinnert aan mindfulness. Inzichtmeditatielerares Christina Feldman zegt: “Mindfulness is niet moeilijk. Het moeilijke is om eraan te denken”.
Je kent die momenten wel: opeens merk je dat een uur, een dag, een week voorbij is gevlogen, terwijl je druk bezig was. Je was vergeten om erbij te zijn, vergeten om bewust te zijn. En dat gebeurt vooral op de momenten dat we gehaast zijn, gestrest zijn. En juist op die momenten hebben we mindfulness het hardst nodig.
Wanneer we gehaast en gestrest zijn, moet je een wissel omzetten en mindfulness gaan oefenen. De oefening brengt ons een moment van bewustzijn, een mindshift, die aanvoelt als nectar voor de geest. Ook wij weten uit eigen ervaring dat samen oefenen makkelijker en leuker is dan alleen maar in je eentje.
De valkuil van de harde discipline
Laten we hier even stoppen. Check hoe je je voelt, nu je dit gelezen hebt. Grote kans dat de tekst je niet opkikkert of motiveert. Dat je er misschien zelfs wat somber of moedeloos van wordt. Je bent niet de enige. Omdat je eerder mooie oefenplannen had die gestrand zijn. Je bent gedesillusioneerd en daar word je nu aan herinnerd. Je denkt: ik snap dat oefenen goed is, maar voor mij is dat niet weggelegd. Als je dat denkt, dan ben je in de ‘valkuil van de harde discipline’ gestapt.
Een van de belangrijkste oorzaken van het mislukken van gedragsverandering is dat we ons vanuit enthousiasme of een irreëel idee doelen stellen, die we vervolgens niet halen. We keren vervolgens het hele project teleurgesteld de rug toe. Misschien iets voor anderen, maar ik kan dit niet, denken we dan. Met die gedachte diskwalificeren we onszelf niet alleen, we geven onszelf ook een trap na, eigenlijk.
Meditatie is niet wat je denkt
Hoe komt je uit die valkuil? Eigenlijk heb je dat al geleerd in de mindfulnesstraining. Het gaat er op zo’n moment om je niet mee te laten voeren door de kritiek van de denkgeest en de gevoelens die daarmee meekomen. Want dan bouw je een story op die zijn eigen leven gaat leiden en de weerstand wordt alleen maar groter.
Hoe weinig je ook mediteerde en wat je oordeel daar ook over is: laat dat los. Dat telt nu niet meer. Het enige dat telt, is nu gaan zitten, je ogen sluiten en aankomen in dit moment. Wanneer je dat nu doet, ben je al begonnen. Alle verhalen over wel of niet oefenen daarmee meteen lossen op. Het blijken hersenspinsels. ‘Hesitations’ die nu kunnen gaan. Zoals mindfulnesstrainer Edel Maex zegt: ‘Meditatie is niet wat je denkt’.
Zei de training daar niet iets over?
Tenslotte nog een opsteker. Een feit dat kan helpen de verwijtende denkgeest tot rust te brengen, namelijk: dat wat je in de achtweekse training geleerd hebt, is veel meer dan de formele beoefening van mindfulness. Je kent vast wel van die momenten dat je een oud, negatief patroon van denken of doen ziet opdoemen en dat je je dan realiseert: hé, wacht, daar heb ik iets over geleerd. Met dit patroon hoef ik niet mee te gaan. Je kunt zo vanuit een grotere keuzeruimte op de situatie reageren.
Die nieuwe reflex heb je geleerd in de training. Je hebt hem altijd bij je. Ook zonder formele meditatie. Het is net als met leren zwemmen: als je eenmaal je A-diploma hebt, dan doe je gewoon wat je moet doen als je in het water valt. Ook dat is mindfulness.
Wil je verder met mindfulness onder begeleiding en in een groep? Op het Centrum kun je gebruikmaken van diverse mogelijkheden:
Workshopserie mindfulness en boeddhisme
Of bekijk alle activiteiten in de agenda.