Met de komst van Susan Bögels, hoogleraar Family, Mental Health & Mindfulness bij de Universiteit van Amsterdam en psychotherapeut, komt een heel programma aan trainingen en opleidingen op het gebied van Mindfulness voor ouders en kinderen naar het Centrum voor Mindfulness. Tijd om Susan wat beter te leren kennen.

“Ruim 20 jaar geleden kwam ik in aanraking met mindfulness. Een beetje bij toeval eigenlijk. Ik deed onderzoek naar de rol van aandacht bij sociale angst en blozen en ik had een Taakconcentratietraining ontwikkeld waarover ik met mijn onderzoeksteam publiceerde.

Een hoogleraar in angst in Groot Brittannië, Isaac Marks, wees me erop dat deze training veel overeenkomsten met mindfulness had. Dat was eind vorige eeuw en ik had nog nooit van mindfulness gehoord, maar durfde hem niet te vragen wat het was. Ik ben er over gaan lezen en sindsdien heeft het me niet meer losgelaten.

Door zelf mindfulness te beoefenen, te mediteren, mijn aandacht te richten, ervoer ik hoe het werkte: op mijn eigen angst, mijn werk, mijn ouderschap, mijn gezin. Toen ben ik gestart met onderzoek naar mindfulness -eerst nog heel voorzichtig- en met het ontwikkelen van mindfulness­trainingen voor mensen met een sociale angststoornis,” begint Susan Bögels bescheiden.

Susan heeft de trainingen die nu via het Centrum voor Mindfulness worden aangeboden allemaal zelf met haar team ontwikkeld. Het team bestaat uit Eva Potharst, Irena Veringa en Esther de Bruin, en ook zij zullen actief zijn bij het centrum.

Ouder verplicht mee

“De acceptatie van mindfulness nu is niet meer te vergelijken met 20 jaar geleden. Professionals waren in die beginjaren zeer verbaasd dat ik mindfulness aanbood aan jongeren met ernstige aandachts- en gedragsproblemen.

Ik bedacht dat een kind dat de training volgt altijd een ouder of verzorger mee moest nemen, verplicht. Die ouders volgden de parallelle training “Mindful Parenting”. Ouders vonden dat raar, want hun kind kreeg toch de training, maar vrijwel vanaf de start lieten ouders weten: ‘had ik dit maar veel eerder gedaan’.

Ouders moeten meedoen, omdat ze dan beter met de stress van de opvoeding van een kind met aandachts- of gedragsproblemen kunnen omgaan. Ze ervaren daarnaast wat het kind leert en ze kunnen het kind beter begeleiden. Sommige ouders hebben zelf aandachts- en gedragsproblemen, waarbij mindfulness helpt.

Later heb ik, samen met Joke Hellemans en Kathleen Restifo, de training doorontwikkeld als een ‘stand alone’ training voor ouders van kinderen met problemen, of voor ouders die zelf problemen hebben die de opvoeding in de weg staan. Maar eigenlijk is “Mindful Ouderschap” voor alle ouders nuttig, ook wanneer er geen problemen zijn.”

Alleen maar voordelen?
“Wanneer je goed voor jezelf zorgt, kun je ook goed voor een ander zorgen. Ouderschap kan heel stressvol zijn en goed voor jezelf zorgen, betekent dat je indirect goed voor je kind zorgt. Vergelijk het met de instructie in het vliegtuig wanneer de druk wegvalt in de cabine: eerst doe je bij jezelf het zuurstofmasker op, daarna bij je kind.”

De belangrijkste drie voordelen van de training “Mindful Ouderschap” zijn, zo blijkt uit reacties en uit onderzoek:

Ouders raken minder gestrest, minder somber, minder angstig en minder impulsief. Ouders worden aandachtiger. Ouders profiteren zelf van de training en leven prettiger en gelukkiger;
Ouders kunnen hun eigen stress beter reguleren. Ze reageren minder impulsief en minder op de automatische piloot. Met een bewuste reactie kunnen ze veel beter aansluiten bij de wereld en behoeften van het kind. Dit komt de ouder-kindrelatie ten goede, en ook de relatie met de andere ouder(s)/opvoeder(s);
Het kind is minder gestrest en impulsief. Ook het kind wordt aandachtiger en zijn welzijn verbetert, nadat de ouder de “Mindful Ouderschap” training gevolgd heeft.

“Een mooi voorbeeld vind ik altijd nog dat van een moeder die haar dochter bij thuiskomst vraagt hoe haar schooldag was,” gaat Susan verder. “Normaal gesproken reageerde haar dochter daar niet echt op en was ze vrij gesloten. Dankzij de training kwam de moeder erachter dat ze de vraag ‘Hoe was je dag?’ wel stelde, maar zonder haar volle aandacht daarbij te hebben.

De keer dat ze besloot al haar bezigheden even te stoppen en met volle aandacht te vragen naar de dag van haar dochter, kreeg ze uitgebreid en vriendelijk antwoord. Haar dochter voelde de oprechte interesse. Wanneer de automatische piloot wordt doorbroken en automatismen worden vervangen door ‘met aandacht’, dan heeft dat alleen maar voordelen voor de relatie.”

Vroeg beginnen

In de afgelopen 20 jaar is er veel gebeurd. Susan’s team heeft de trainingen en opleidingen verder doorontwikkeld en onderzocht. Er is nu “Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap”, door Nancy Bardacke ontwikkeld en door Irena Veringa doorontwikkeld voor vrouwen met angst voor de bevalling.

Het vervolg daarop is “Mindful met je baby” en “Mindful met je Peuter”, door Eva Potharst ontwikkeld.

“Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met mindfulness. We leven in een steeds individuelere wereld. We zijn gefocust op doelen die we willen bereiken en we stellen hoge eisen aan onszelf. Maar ook anderen hebben hoge verwachtingen van ons, we moeten voortdurend goed presteren. Kortom, de stress neemt toe. Hoe vroeger je met mindfulness in het ouderschap begint, des te meer je ervoor terugkrijgt. In economische termen zou je zeggen dat de ‘return on investment’ hoog is. Het is echt een supergoede investering in jezelf, je relatie met je partner en de relatie met je kind.

Ga maar na, een minder gestreste zwangere vrouw zorgt al voor een minder gestrest kind in de baarmoeder. De training “Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap” is voor beide ouders. Een minder gestreste aanstaande vader of tweede moeder heeft een positief effect op het stressniveau van de zwangere vrouw. Je communiceert daarnaast als partners aandachtiger met elkaar en dat is weer goed voor de relatie. Heel belangrijk, want juist die relatie krijgt behoorlijk wat te verduren als het kind er eenmaal is. Het is een enorme transitie, van partners naar samen ouders zijn.”

Dat is niet alleen wat Susan vindt, maar ook wat deelnemers vertellen. Het onderzoek naar de effecten van de training “Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap” – waar Irena Veringa op hoopt te promoveren – is nog niet helemaal afgerond, maar de eerste resultaten lijken dit beeld te bevestigen.

Mediteren met je baby

Wanneer je kind is geboren, hoef je niet te stoppen met mindfulness. Juist niet, want mediteren met je baby – en later met je peuter en ouder wordend kind – gaat heel goed samen. De training “Mindful met je Baby” doe je ook (deels) samen met je baby.

Tijdens de training is er iemand bij die voortdurend de baby’s in de gaten houdt. “Wanneer de ouder mediteert, wordt er dus op de baby gelet. Gaat de baby bijvoorbeeld huilen, dan voelt de ouder in meditatie wat dat met haar doet, en kan vervolgens de aandacht verplaatsen naar de baby om na te gaan wat er bij de baby speelt. Eerst moet je weten wat er in jou omgaat, voordat je bewust kunt reageren op de noden van je baby. Het is echt een training ‘on the job’.”

Meld je aan

Gun je jezelf, je partner en je kind minder stress en meer geluk? Meld je nu aan voor één van de trainingen:

Mindfulness voor Ouders Mindful met je Baby Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap bij Angst.
Ervaar de voordelen ervan!

Wil je als professional deze trainingen leren geven, meld je dan aan voor een van de opleidingen:

Mindful Parenting Mindful met je Baby Mindful met je Peuter MYmind Mindfulness voor Kids Mindful Zwangerschap, Geboorte en Ouderschap bij Angst (MBCP-FoC)

Verdieping

In Current Opinion in Psychology verscheen Susan Bögels’ artikel The mindful family: A systemic approach to mindfulness, relational functioning, and somatic and mental health. Tot 14 maart 2019 is dit artikel gratis te lezen via Elsevier.

Auteur: Klaas Smit, freelance schrijver.