Heeft mindfulness negatieve effecten?
Mindfulness wordt vaak gepresenteerd als een krachtig middel om stress te verminderen, beter om te gaan met emoties en meer rust te ervaren in het dagelijks leven. Maar net als bij elke methode die ons uitnodigt om stil te staan bij onze innerlijke wereld, roept het ook de vraag op: kan mindfulness ook negatieve effecten hebben? In dit artikel gaan we daar eerlijk en genuanceerd op in.
Mindfulness is niet altijd ontspannend
Veel mensen starten met mindfulness met het idee dat het ‘rustgevend’ of ‘ontspannend’ moet zijn. Maar mindfulness draait in principe niet om ontspannen — het draait om aandachtig aanwezig zijn bij alles wat er is. Dat betekent ook aanwezig zijn bij spanning, onrust, verdriet of pijn. En dat kan best confronterend zijn.
Sommige mensen merken dat ze zich na een oefening juist onrustiger voelen. Of dat oude herinneringen, lichamelijke sensaties of emoties plots opkomen. Dit zijn natuurlijke reacties op meer bewustzijn. Toch kunnen ze ongemakkelijk zijn, zeker als je niet weet dat dit erbij hoort.
Mogelijke uitdagingen of bijwerkingen
Hoewel de meeste mensen baat hebben bij mindfulness, zijn er situaties waarin oefenen tijdelijk lastig kan zijn. Een paar voorbeelden van mogelijke negatieve effecten:
- Toegenomen zelfkritiek: door meer bewustzijn van je gedachten kun je merken hoe hard je soms tegen jezelf bent. Dit kan confronterend zijn.
- Emoties die onverwacht opkomen: bij het vertragen en stil worden kunnen emoties loskomen die eerder onderdrukt waren.
- Lichamelijke spanning of vermoeidheid: stilzitten of aandachtig zijn bij het lichaam kan fysieke onrust oproepen, vooral bij mensen met stressklachten.
- Verwarring of twijfel: zeker als je het idee hebt dat je ‘het niet goed doet’, kan er twijfel ontstaan over jezelf of over mindfulness als methode.
Voor wie is voorzichtigheid geboden?
Voor mensen met een recente psychische crisis, trauma’s of een ernstige depressie is het raadzaam om mindfulness niet zelfstandig te beoefenen. In sommige gevallen kunnen oefeningen emoties oproepen die te overweldigend zijn om alleen te dragen. In zulke situaties is begeleiding van een ervaren trainer of therapeut noodzakelijk.
Er bestaan aangepaste mindfulnesstrajecten of trauma-sensitieve benaderingen die hier beter op aansluiten. Ook geldt: het is altijd oké om een oefening aan te passen, over te slaan of om een pauze te nemen.
Wat kun je doen als mindfulness moeilijk voelt?
- Bespreek je ervaring met een trainer of begeleider. Je bent niet de enige die dit meemaakt.
- Verzacht je intentie: mindfulness gaat niet om ‘presteren’, maar om vriendelijk aanwezig zijn.
- Kies passende oefeningen: soms is een korte ademruimte-oefening zinvoller dan een lange zitmeditatie.
- Doe het samen: beoefenen in een groep kan veiligheid en herkenning bieden.
Mindfulness is geen wondermiddel, maar een beoefening
Ja, mindfulness kan soms onrust, emoties of ongemak oproepen. Maar dat is niet hetzelfde als dat het ‘niet werkt’. Het laat juist zien dat je bewustzijn groeit. Tegelijkertijd is het belangrijk om mild te zijn en te erkennen dat mindfulness niet altijd geschikt is in elke fase van iemands leven. En dat het geen vervanging is voor professionele hulp.
Het goede nieuws: met de juiste begeleiding, houding en context kan mindfulness juist helpen om vriendelijker met jezelf om te gaan, óók wanneer het moeilijk wordt.